چند سالی هست که گاهی کم و بیش در ویکیپدیا و چند پروژهٔ ویکی دیگه مشارکت دارم. حالا از ایجاد یک مدخل گرفته تا ویرایش‌های جزئی و کمک به توسعه‌های فنی. توی این مدت با زوایای مختلف ویکیپدیا آشنا شدم. گه‌گاه می‌شنویم می‌گن «ویکیپدیا بی‌طرف نیست و مقالاتش جهت‌دار هست» یا «ویکیپدیا معتبر نیست» و از این دست حرف‌ها که همه شنیدیم.
تصمیم گرفتم یک بار برای همیشه این موضوع رو اینجا بنویسم تا شاید کمک به شفافیت موضوع کرده باشم. جواب هر دو ایراد بالا رو می‌شه در یک جمله به طور خلاصه داد:
«ویکیپدیا انعکاس مشارکت ماهاست و ما هر چی که هستیم ویکیپدیا هم همونه.»
بی‌طرفی
ویکیپدیا سه اصل محتوایی مهم داره که بی‌طرفی یکی از اون سه اصله. اول بیاید «بی‌طرف بودن» رو برای خودمون تعریف کنیم. در تعریف بی‌طرفی در ویکیپدیا اومده:
دیدگاه بی‌طرف یعنی ارائه تمام دیدگاه‌های برجستهٔ منتشر شده در منابع معتبر، به طور منصفانه، متناسب و تا جای ممکن به دور از تعصب.
همچنین اومده:
به عنوان یک قانون کلی، مطالب منبع‌دار را فقط با این استدلال که جانبدارانه به نظر می‌رسند از دانشنامه حذف نکنید. بر عکس، تلاش کنید که آن متن یا بخش را به شکلی بازنویسی کنید که دیدگاه بی‌طرفانه‌تری پیدا کند. مطالب جانبدارانه را غالباً می‌توان با ارائه مطالبی از منابع دیگر به تعادل رساند تا دیدگاهی بی‌طرف ایجاد شود، لذا چنین مشکلاتی را باید در حد امکان با استفاده از روال عادی ویرایش حل کرد. تنها زمانی محتوایی را حذف کنید که دلیل خوبی داشته باشید که باعث ارائه اطلاعات غلط یا گمراه کردن خواننده‌ها می‌شود به شکلی که با بازنویسی متن نمی‌توان جلوی آن را گرفت. بخش‌های زیر راهنمایی کلی برای مشکلات متداول ارائه می‌کنند.
با توجه به این تعریف‌ها در ویکیپدیا پیش‌بینی شده که اگر مقاله‌ای دیدگاه بی‌طرفی نداشت، من و شما بتونیم اون رو گسترش بدیم و به بی‌طرفی برسونیم. اگر این اتفاق نیفتاده خود ما مقصریم. چون ویکیپدیا یک رسانه نیست که یک سری کارمند و سردبیر داشته باشه که توش محتوا تولید کنن.
فرض کنید شما وارد مقالهٔ شخصی که طرفدارش هستید می‌شید و می‌بینید دیدگاه خاصی که مدنظر شما هست پوشش داده نشده. خب اینجا دو تا کار می‌شه کرد. اول، گفتن جملهٔ «این ویکی‌پدیای لعنتی چقدر سلیقه‌ای و جانبدارانه مطلب می‌نویسه» و ترک سایت و توییت و شعار دادن در مورد سفارشی بودن دیدگاه در ویکیپدیا. دوم، کلیک کردن روی دکمهٔ ویرایش و اضافه کردن دیدگاه مورد نظر برای کامل شدن مقاله. البته این گزینهٔ دوم باید مبتنی بر منابع معتبر باشه و نه نظرات شخصی شما. منابع معتبر در ویکیپدیا اینطور تعریف می‌شن:
منابع معتبر، آن دسته از منابع منتشرشده هستند که از طریق یک روالِ قابل اعتماد منتشر شده‌اند؛ نویسندگان این منابع یا افراد معتبری در آن حوزه هستند یا به طور کل افراد قابل‌اعتمادی دانسته می‌شوند.
اعتبار یک منبع به موضوع مقاله نیز برمی‌گردد. منبعی که در یک موضوع معتبر دانسته می‌شود، ممکن است در یک موضوع دیگر از اعتبار کافی برخوردار نباشد. به عنوان نمونه، منبعی که توسط یک ریاضی‌دان برجسته نوشته و منتشر شده، ممکن است شامل مطالبی در حوزهٔ زیست‌شناسی باشد، اما در این باره منبع معتبری دانسته نشود. در حالت کلی باید که یک مقاله بر مبنای قابل‌اعتمادترین منابعی که در دسترس ویرایش‌کنندگانش است نوشته شود.
پس اگر دیدید که جایی بی‌طرفی رعایت نشده خودتون آستین‌هاتون رو بالا بزنید و دست به کار بشید.
اعتبار
هر منبعی همیشه به دنبال اعتبار بوده و ویکیپدیا هم از این خیال خارج نبوده. اما از اونجایی که یکی از ملاک‌های اعتبار یک منبع نویسنده‌هاش و نحوهٔ گزینش محتوای منتشره هست ویکیپدیا نمی‌تونه از این جهت رقابتی داشته باشه. چون هر کسی با هر سطح علمی می‌تونه در ویکیپدیا ویرایش کنه یا یک مقالهٔ خیلی خوب نوشته بشه اما مورد هجوم خرابکاری آبزیرکاهانه قرار بگیره و تا زمانی که خرابکاری کشف بشه توسط یک نفر مقاله به‌صورت مشکل‌دار باقی بمونه. اما چیزی که واضحه اینه که می‌شه از ویکیپدیا به عنوان یک منبع برای بدست آوردن اطلاعات کلی در مورد یک موضوع استفاده کرد ولی قطعا نمی‌شه مبتنی بر اون در محافل علمی صحبت کرد.
پس ویکیپدیا بی‌طرف هست و معتبر هست به اندازهٔ مشارکت ما. اگر می‌خواید ویکیپدیا جامع‌تر و پربارتر بشه آستین‌هاتون رو بالا بزنید و شروع به ویرایش کنید. کم‌کم با همه چیز آشنا می‌شید.
